* Dinh dưỡng lành
mạnh và hoạt động thể lực để nâng cao sức khỏe
Dinh dưỡng chiếm một vai trò quan trọng trong việc
hình thành, phát triển cơ thể và giữ gìn sức khỏe của con người. Ở mỗi thời kỳ
phát triển của một đời người, nhu cầu về dinh dưỡng hoàn toàn khác nhau, tuy
nhiên việc đáp ứng nhu cầu ấy một cách hợp lý lại luôn luôn là vấn đề đáng chú
ý, vì đó là nền tảng của sức khỏe.
Bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng là thực phẩm của bữa ăn cung cấp đầy đủ năng
lượng, đủ chất đạm, chất béo, chất khoáng, vitamin và đủ nước cho cơ thể. Trong
khẩu phần ăn có các chất sinh năng lượng là chất bột, đạm, béo, rau xanh và hoa
quả chín cung cấp vitamin và chất xơ. Nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng
thay đổi theo tuổi, giới và tình trạng sinh lý.
Bữa ăn cân đối là bữa ăn trong đó các chất dinh dưỡng cân đối hợp lý.
I.Một số yêu cầu đối với bữa ăn bán trú tại cơ
sở giáo dục mầm non.
1. Khẩu phần đạt nhu cầu về năng lượng khuyến
nghị theo độ tuổi
- Nhu cầu
khuyến nghị năng lượng tại cơ sở giáo dục mầm non/ trẻ/ngày.
Đối với trẻ
12-36 tháng tuổi: 600-651kcal
3-6 tuổi: 615-726 kcal.
-Tỷ lệ năng
lượng khuyến nghị do bữa ăn bán trú cung cấp so với nhu cầu cả ngày
12-36 tháng tuổi: 60-70%
3-6
tuổi 50-55%
2. Khẩu phần đạt tối ưu, cân đối giữa các nhóm
chất sinh năng lượng.
Đối với nhà trẻ: Khẩu phần năng lượng từ chất bột chiếm 47-50%.
Chất đạm là:13-20%.
Chất béo là 30-40%.
Đối với trẻ mẫu giáo: Khẩu phần năng lượng từ chất bột chiếm 52-60%.
Chất đạm là:13-20%.
Chất béo là 25- 35%.
3. Khẩu phần đạt tối ưu cân bằng của các chất
dinh dưỡng
- Tỉ lệ
giữa đạm động vật/ đạm tổng số: khuyến nghị đạt 60%
-Tỉ lệ chất
béo động vật và chất béo thực vật: khuyến nghị đạt 70% và 30%
-Đảm bảo
tối ưu các vitamin và chất khoáng như : C,A,B, sắt, kẽm, iod…
Muốn đảm
bảo một bữa ăn đủ chất dinh dưỡng và cân đối, chúng ta cần thực hiện đa dạng
hóa bữa ăn, sử dụng nhiều loại thực phẩm khác nhau. Phối hợp thực phẩm nguồn
gốc động vật và thực vật, ví dụ không chỉ ăn thịt, cá, mà còn ăn đậu phụ, vừng
lạc, rau và hoa quả.
Vậy dinh dưỡng lành mạnh là dinh dưỡng đầy đủ, cân đối, hợp lý và đảm bảo chất
lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Thức ăn, đồ uống phải đảm bảo an toàn cho
sức khỏe người tiêu dùng, không trở thành nguồn gây bệnh. Như các cụ ta đã có
câu “Bệnh từ miệng vào, họa từ miệng ra”.Hạnh phúc nhất của những bậc phụ huynh
là mong muốn con mình mạnh khỏe, thông minh, có thân hình cao lớn. Một khẩu
phần ăn có giá trị dinh dưỡng cao và giúp tăng cường sức khỏe chỉ khi trong
thành phần có đủ mặt các nhóm ở tỷ lệ thích hợp. Đó là nguyên tắc cơ bản của
dinh dưỡng hợp lý.
Trong đó: Chất đạm (Protein-Protid) (1 gam chất đạm
cung cấp 4 Kcal).
Chất béo (Lipid) (1 gam chất béo cung cấp 9 Kcal)
Chất bột đường (Tinh bột-Glucid) (1gam glucid cung cấp 4 Kcal)
Chất xơ, Vitamin và khoáng chất
Ăn đủ bốn nhóm chất trong mỗi bữa ăn: chất bột đường, chất đạm, chất béo,
vitamin và chất khoáng.
- Ăn
phối hợp nhiều loại thực phẩm (ít nhất 20 loại thực phẩm mỗi ngày) và thường
xuyên thay đổi món, tránh chỉ ăn một vài loại thực phẩm nhất định
. - Ăn thức
ăn giàu đạm với tỷ lệ cân đối giữa nguồn động vật và thực vật, nên tăng cường
ăn cá.
- Sử
dụng chất béo ở mức hợp lý, chú ý phối hợp giữa dầu thực vật và mỡ động vật.
- Khuyến
khích trẻ ăn nhiều rau, để tránh táo bón, đồng thời cung cấp nhiều vi chất dinh
dưỡng cần thiết cho sự phát triển của trẻ.
- Ăn
đúng bữa, không ăn vặt; không ăn bánh, kẹo, nước ngọt trước bữa ăn
- Trẻ cần
được ăn bữa sáng đầy đủ.
- Sử
dụng sữa và các sản phẩm của sữa phù hợp với mỗi lứa tuổi.
- Không ăn
mặn, khống uống đồ uống có ga và các chất kích thích.
Hoạt động thể lực (HĐTL) là
bất kỳ chuyển động cơ thể do cơ và xương tạo ra, trong quá trình thực hiện có
sự biến đổi làm tăng nhịp tim, nhịp thở và gây tiêu hao năng lượng. HĐTL được
thực hiện theo nhiều cách khác nhau như: tham gia vào các công việc lao động
hàng ngày, hoạt động vui chơi, luyện tập thể dục thể thao và đi lại, v.v. Các
HĐTL của học sinh bao gồm: giờ học thể dục, vui chơi giải trí, khiêu vũ, thể
thao trường học, các trò chơi vận động và các hoạt động trong thời gian nghỉ
giữa các tiết học; đi bộ, chạy nhảy hoặc đi xe đạp đến trường và các hoạt động
ngoại khóa, dã ngoại, tập luyện các môn thể thao, v.v.
HĐTL càng kéo dài, hiệu quả càng lớn nhưng cường độ và thời gian HĐTL phải phù
hợp tình trạng tâm sinh lý và sức khỏe của từng trẻ. Trong nhiều trường hợp,
HĐTL cường độ trung bình có thể chia làm nhiều lần và mỗi lần không nên dưới 10
phút. 18 Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, đối với trẻ em cần HĐTL
cường độ trung bình tổng cộng ít nhất 60 phút mỗi ngày và có thể chia làm nhiều
lần nhưng mỗi lần cần từ 10 phút trở lên, cộng với hoạt động cường độ mạnh ít
nhất hai lần một tuần để phát triển mật độ của xương, sức mạnh cơ bắp và tính
linh hoạt, tăng cường tim mạch và hô hấp. Những hoạt động vui chơi điển hình
của trẻ em như nhảy, chạy và leo là hoạt động tối ưu cho sức khỏe của xương
Vai trò của hoạt động thể lực đối với học sinh Giúp nâng cao sức khỏe và phát
triển thể lực: nâng cao các tố chất thể lực như: sức nhanh, sức mạnh, sức bền,
sự khéo léo, mền dẻo của cơ thể. Tạo điều kiện để cơ thể phát triển cân đối;
kích thích và tăng cường hoạt động của hệ hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa, làm cơ
sở quan trọng cho sự tăng trưởng, phát triển lành mạnh và giảm chấn thương, tạo
điều kiện thuận lợi cho học sinh học tập và rèn luyện đạt kết quả tốt. Giúp
tăng cường nhận thức. HĐTL giúp học sinh luôn nhanh nhẹn, thoải mái, tiếp thu
bài tốt, cải thiện thành tích học tập. HĐTL cũng giúp làm giảm căng thẳng, bồn
chồn và thiếu tập trung do phải ngồi liên tục trong lớp học. Ảnh hưởng tích cực
đến tâm lý, giúp trẻ phát triển các quan hệ xã hội và dự phòng các hành vi nguy
cơ. HĐTL xây dựng lòng tự tin, tự nhận thức về các bộ phận và hình ảnh cơ thể
cũng như các kỹ năng xã hội quan trọng và các giá trị như làm việc theo nhóm,
chơi công bằng, khoan dung, hòa đồng với bạn bè. Làm giảm yếu tố nguy cơ bệnh
mạn tính trong tương lai. HĐTL ở học sinh là nền tảng cho sức khỏe tương lai
tốt hơn. Nhiều bệnh và tình trạng sức khỏe xấu liên quan đến ít HĐTL như bệnh
tim, đột quỵ, béo phì, v.v. Các yếu tố nguy cơ liên quan đến sự phát triển của
các bệnh mạn tính có thể tránh được ở tuổi học sinh. Ví dụ, mật độ xương, nên
được thiết lập sớm ở độ tuổi học sinh là rất quan trọng để ngăn ngừa bệnh loãng
xương sau này.
* Dinh dưỡng hợp lí và hoạt động thể lực đối với trẻ mầm non
I. Dinh dưỡng hợp lí
- .Ăn đủ 3 bữa chính trong ngày, không nên bỏ bữa sáng. Không
nên ăn tối quá muộn và ăn trước khi đi ngủ..
- Uống 1-2 ly sữa mỗi
ngày để giúp trẻ cao lớn, khỏe mạnh và thông minh. Nếu trẻ bị thừa cân - béo
phì thì nên uống sữa không đường và tách béo.
- Ăn nhiều rau xanh và
trái cây giúp cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ cho cơ thể.
- Hạn chế ăn uống đồ
ngọt như bánh, kẹo, kem, chè, nước ngọt đóng chai, nước trái cây có thêm đường...
để phòng chống sâu răng và béo phì.
- Hạn chế ăn các món ăn chứa nhiều chất béo như gà rán, khoai
tây chiên, thức ăn rán ngập dầu, mỡ, phủ tạng động vật (tim, gan, bầu dục...).
- Hạn chế ăn các thực
phẩm chứa nhiều muối như: xúc xích, dăm bông, bim bim, mì ăn liền, dưa muối, cà
muồi và các món kho, tim, rang mặn
.- Hạn chế chấm thức ăn vào gia vị mặn (nước mắm, xì dầu, bột
canh, muối) trong thức ăn.
* Đối với gia đình cần
thực hiện:
- Các bữa ăn cần sử dụng
đa dạng thực phẩm và đảm bảo đủ 4 món thực phẩm là ngũ cốc, đạm, chất béo và
rau củ; kết hợp thực phẩm động vật và thực vật.
- Nên sử dụng muối i ốt
hoặc bột canh i ốt để chế biến món ăn cho con.
- Thực hiện các biện
pháp ăn giảm muối để tạo thói quen ăn không thừa muối cho con.
* Đối với nhà trường
-Xây dựng thực đơn chế độ ăn cân đối, hợp lý đủ các chất dinh
dưỡng cho trẻ.
- Giới thiệu món ăn và
giá trị dinh dưỡng của món ăn trước khi ăn cơm.
II. TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG
THỂ LỰC CHO TRẺ
Trẻ em tuổi học đường cần được tăng cường hoạt động thể lực để
đảm bảo phát triển thể chất, nhận thức và tăng cường sức khỏe.
* Trẻ em tuổi học đường cần thực hiện:
- Tích cực tham gia
các giờ thể dục ở trường và chơi các trò chơi vận động trong giờ nghỉ giải lao.
- Tham gia các hoạt động
thể thao như đá bóng, , bơi lội, tập võ, múa, đá cầu, thể dục nhịp điệu...
- Nên đi bộ hoặc đạp xe đi học (nếu nhà không quá xa trường
và đường đi an toàn). Nên đi cầu thang bộ thay cho sử dụng cầu thang máy.
- Phụ giúp ba mẹ, thầy
cô trong khả năng của mình ( ví dụ kê bàn, kê ghế giúp cô giáo,..)
- Không nên ngồi lâu
xem tivi, chơi trò chơi diện tử, dùng máy tính, đọc truyện, nghe nhạc...
* Gia đình cần thực hiện:
1.Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho con hoạt động
thể lực bằng cách: bố trí thời gian, dụng cụ, phương tiện...
2. Cha mẹ hãy là tấm gương trong việc rèn luyện thể lực để
các con noi theo.
3. Không nên để các con dùng máy tính, xem tivi, chơi game, đọc
truyện quá 120 phút/ ngày.
* Đối với nhà trường
- Đảm bảo duy trì hoạt
động thể dục đầu giờ, giữa giờ, các giờ học thể dục.
- Chú trọng giáo dục
cho học sinh có thói quen tích cực hoạt động thể lực.
- Tạo điều kiện cho học
sinh tập thể dục, thể thao và chơi các trò chơi vận động tập thể bằng cách: bố
trí địa điểm, thời gian, dụng cụ, phương tiện...
- Phát động phong trào
và tổ chức các cuộc thi đấu thể thao cho học sinh.
Vì lợi ích của con em mình, phụ huynh và gia đình hãy:
- Phối hợp với nhà trường
trong việc giáo dục, khuyến khích trẻ ăn uống hợp lý và tích cực hoạt động thể
lực, tham gia các hoạt động nâng cao sức khỏe.